اقتصاد مصرف انرژی در تولید محصول سیب زمینی استان های کردستان و همدان (مطالعه موردی شهرستان های دهگلان و بهار)

مطالعه حاضر به بررسی کارایی انرژی و تحلیل رابطه تولید محصول سیب زمینی در استان¬های کردستان و همدان می¬پردازد. داده¬ها با استفاده از روش نمونه گیری نسبتی تصادفی طبقه¬بندی شده از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه جمع آوری گردید. اندازه نمونه بالغ بر253 مزرعه است. برای تحلیل کارایی انرژی ابتدا کل انرژی ورودی و خروجی محاسبه و سپس شاخص¬های انرژی شامل نسبت انرژی، بهره¬وری انرژی، انرژی ویژه و انرژی خالص محاسبه شد. کارایی¬های فنی، فنی خالص و مقیاس با استفاده از روش تحلیل پوششی داده¬ها و دو مدل bcc و ccr محاسبه گردید. برای تعیین رابطه تولید و نحوه استفاده از نهاده¬ها در شهرستان دهگلان تابع تولید ترانسلوگ برآورد و نتایج به دست آمده نشان داد، 40/19 درصد سیب زمینی کاران نمونه از نهاده¬های بذر مصرفی، 58/88 درصد از کود شیمیایی، 44/86 درصد از کود مرغی، 21/50درصد از سموم، 27/1 درصد از ساعات کار ماشین¬های کشاورزی، 65/90 درصد از نیروی¬کار و 36/45 درصد از نهاده آب به طور منطقی و بهینه استفاده می¬کنند. مجموع انرژی¬های ورودی در تولید سیب¬زمینی برای سطح یک هکتار در شهرستان های بهار و دهگلان به ترتیب 69249/0224 و 66295/13 مگاژول به دست آمد. در شهرستان بهار انرژی کود شیمیایی با 38/78 درصد و در شهرستان دهگلان انرژی آب¬ آبیاری با 13/24 درصد از کل انرژی مصرفی بیشترین سهم را در میان انرژی¬های ورودی را به خود اختصاص داده¬اند. نسبت انرژی، بهره¬وری انرژی و افزوده خالص انرژی برای سیب زمینی کاران شهرستان بهار به ترتیب برابر، 2/224 و 0/671 کیلوگرم بر مگاژول و 84751/885 مگاژول بر هکتار و برای سیب زمینی کاران دشت دهگلان 2/03 و 0/563کیلوگرم بر مگاژول و 68266/39 مگاژول بر هکتار محاسبه گردید. میانگین کارایی های فنی، فنی خالص و مقیاس در شهرستان بهار به ترتیب 0/748، 0/941 و 0/904برآورد شدند. میانگین کارایی های فنی، فنی خالص و مقیاس در شهرستان دهگلان نیز به ترتیب 0/967، 0/779 و 0/80برآورد شدند. در شهرستان بهار بیشترین مصرف نادرست مربوط به نهاده¬های کود شیمیایی و بذر بوده و در دشت دهگلان نیز بیشترین مصرف نادرست مربوط به نهاده¬های آب آبیاری و کود شیمیایی می¬باشد. مقدار مناسب کود، با استفاده از آزمون خاک و نظر کارشناسان منطقه تعیین و نیز برنامه¬های آموزشی برای سیب زمینی کاران در مورد چگونگی مصرف کودهای شیمیایی ارائه شده به دلیل این که کودهای شیمیایی سهم قابل توجهی از انرژی مصرفی را در تولید دارند و با این کار امکان صرفه جویی در مصرف انرژی و بالا بردن کارایی انرژی فراهم می آید.